Τα τρία ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα που διαθέτει καθιστούν την Κρήτη την Περιφέρεια με τα περισσότερα ΑΕΙ (εύλογα, πλην της Αττικής και της Θεσσαλονίκης), τα οποία μάλιστα παρουσιάζουν πολύ καλές επιδόσεις στο ακαδημαϊκό και ερευνητικό πεδίο, κάτι που συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη της Μεγαλονήσου. Το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πολυτεχνείο Κρήτης και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο έχουν διαρθρωθεί σε όλους τους νομούς της Κρήτης, αποτελούν κόμβο ανάπτυξης, ενώ τροφοδοτούν και την κοινωνική και πνευματική ζωή του νησιού.
«Η Περιφέρεια Κρήτης διαθέτει αποδεδειγμένα ένα υψηλής ποιότητας οικοσύστημα έρευνας και τεχνογνωσίας, και αποτελεί τη μοναδική Περιφέρεια της χώρας με επιδόσεις καινοτομίας που, από το 2018, ξεπερνούν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο», λέει στην Οικονομική Επιθεώρηση ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργος Κοντάκης. Από την πλευρά του, ο Βασίλης Διγαλάκης, πρόεδρος της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, τέως υφυπουργός Παιδείας και πρώην πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης, τόνισε στην Οικονομική Επιθεώρηση ότι τα ερευνητικά ιδρύματα της Κρήτης διακρίνονται από επιστημονική εξωστρέφεια, με αποτέλεσμα η Περιφέρεια να βρίσκεται στην πρώτη θέση στην Ελλάδα όσον αφορά τον δείκτη δαπανών Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό επιχειρήσεων στην Ελλάδα που εφαρμόζουν τουλάχιστον έναν τύπο καινοτομίας. «Τι επίδραση θα μπορούσε να έχει στο ΑΕΠ της Κρήτης το πανεπιστημιακό και ερευνητικό της οικοσύστημα; Ας δούμε το παράδειγμα ενός ιδρύματος, του Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ, το οποίο έχει συγκρίσιμο μέγεθος με το σύνολο των τριών ιδρυμάτων της Κρήτης: έχει περίπου 24.000 φοιτητές και απασχολεί τόσους ερευνητές, όσους το ερευνητικό οικοσύστημα της Κρήτης.
Η συνολική οικονομία που δημιουργείται από το Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, προσμετρώντας εκπαίδευση, έρευνα και καινοτομία, αγγίζει τα 2,8 δισ. δολάρια, ή 2,4 δισ. ευρώ, ετησίως και αντιστοιχεί στο 27% του ΑΕΠ της Κρήτης, το οποίο το 2013 ανερχόταν στα 8,8 δισ. ευρώ. Με τις κατάλληλες συνθήκες, το πανεπιστημιακό και ερευνητικό οικοσύστημα της Κρήτης θα μπορούσε να συντελέσει επομένως σε μια αύξηση του ΑΕΠ της Κρήτης της τάξης του 20%», τονίζει.
Μάλιστα, σύμφωνα με τον Β. Διγαλάκη, η Κρήτη βρίσκεται σε προνομιακή θέση ώστε να χρησιμοποιηθεί, πιλοτικά για όλη τη χώρα, ως πόλος έλξης υψηλού επιπέδου αλλοδαπών φοιτητών. Έτσι, ο ίδιος έχει ξεκινήσει την πρωτοβουλία «Study in Crete», στο πλαίσιο της οποίας τα τρία ΑΕΙ της Κρήτης θα δημιουργήσουν ξενόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών για την προσέλκυση ξένων φοιτητών σε προγράμματα με δίδακτρα και καινοτόμων επιχειρήσεων έντασης γνώσης.
Πανεπιστήμιο Κρήτης
Το Πανεπιστήμιο Κρήτης ιδρύθηκε το 1973. Σήμερα διαθέτει 5 σχολές και 16 τμήματα σε Ρέθυμνο και Ηράκλειο. Το διδακτικό προσωπικό του αποτελείται από 567 καθηγητές, εργαστηριακό διδακτικό και ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό, που έχουν την ευθύνη εκπαίδευσης 20.000 περίπου προπτυχιακών φοιτητών, 2.200 μεταπτυχιακών και 1.200 υποψηφίων διδακτόρων. Κάθε χρόνο αποφοιτούν κατά μέσο όρο, την τελευταία πενταετία, περισσότεροι από 1.700 φοιτητές από τα 17 προπτυχιακά προγράμματα σπουδών, καθώς και 400 φοιτητές από τα 48-54 μεταπτυχιακά προγράμματα, ενώ από την έναρξη της λειτουργίας του μέχρι σήμερα το Πανεπιστήμιο Κρήτης έχει απονείμει 2.263 διδακτορικούς τίτλους. «Οι πρώτοι καθηγητές, καταξιωμένοι επιστήμονες που ήδη απολάμβαναν διεθνή αναγνώριση, αλλά και οι επόμενες γενιές, έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στη διαμόρφωση ευνοϊκών συνθηκών για την καλλιέργεια της έρευνας, τόσο εντός του πανεπιστημίου όσο και σε σύνδεση με σημαντικά ερευνητικά κέντρα και εταίρους, όπως το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, το Περιφερειακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης. Τα τελευταία χρόνια, μέσα σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο, το Πανεπιστήμιο Κρήτης καταλαμβάνει σταθερά σημαντικές θέσεις σε έγκυρους διεθνείς οργανισμούς κατάταξης πανεπιστημίων, ενώ κάθε χρόνο διευρύνει τη συμμετοχή του σε νέους, με στόχο μέσα από τη σύγκριση να προσφέρει στους φοιτητές του ένα σύγχρονο και δημιουργικό εκπαιδευτικό περιβάλλον», παρατηρεί ο Γ. Κοντάκης.
Το Πανεπιστήμιο Κρήτης, σε συνεργασία με άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα και ερευνητικούς φορείς της χώρας μας, συμμετέχει στην ανάπτυξη νέας Μονάδας Ιατρικής Ακριβείας στην Κρήτη, στο Εθνικό Δίκτυο για την κλιματική αλλαγή, καθώς και στην εμβληματική δράση για «Έρευνα στον Αγροδιατροφικό Τομέα της Κρήτης». Επίσης, το ίδρυμα έχει συνάψει προγραμματικές συμφωνίες με την Περιφέρεια Κρήτης και υλοποιεί πολλά προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης που εμπίπτουν σε τομείς προτεραιότητας της Περιφέρειας.
Πολυτεχνείο Κρήτης
Το 2022 το Πολυτεχνείο Κρήτης θα γιορτάσει τα 45 του χρόνια. Ιδρύθηκε το 1977 στα Χανιά και υποδέχθηκε τους πρώτους φοιτητές τον Οκτώβριο του 1984. Διαθέτει πέντε μονοτμηματικές σχολές μηχανικών με 6.622 προπτυχιακούς και 858 μεταπτυχιακούς φοιτητές, ενώ έχει και 300 υποψήφιους διδάκτορες. Στο ίδρυμα διδάσκουν 125 πανεπιστημιακοί. Από το Πολυτεχνείο Κρήτης έχουν συνολικά αποφοιτήσει περισσότεροι από 5.800 μηχανικοί. Οι απόφοιτοι μηχανικοί του απασχολούνται σε μεγάλες βιομηχανίες, εταιρείες παροχής υπηρεσιών, δημόσιους οργανισμούς στην Ελλάδα, ενώ άλλοι κάνουν καριέρα σε εταιρείες, ερευνητικά κέντρα και άλλους οργανισμούς στο εξωτερικό, όπως π.χ. Philip Morris International, PepsiCo Inc., Microsoft, Wells Fargo, Hollander Sleep Products, European Anti-Fraud Office (OLAF), Credit Suisse, ITpreneurs, Oracle, Audi, Continental, European Aviation Safety Agency, European Space Agency, Max Planck Institute for Chemistry, Emergency Operations Division of World Food Program των Ηνωμένων Εθνών.
Επίσης, απόφοιτοι του Πολυτεχνείου Κρήτης έχουν ακολουθήσει καριέρα ως καθηγητές σε εξαιρετικά πανεπιστήμια όπως Georgia Tech, Technical University of Berlin, The Ohio State University, Rochester Institute of Technology, κ.ά.
Ο πρύτανης του ιδρύματος Ευάγγελος Διαμαντόπουλος, μιλώντας στην Οικονομική Επιθεώρηση, ανέφερε ότι «στην περίοδο 2020-2025 το Πολυτεχνείο Κρήτης επιδιώκει την προσαρμογή σε επιστημονικές περιοχές που αναδύονται στην αιχμή της διεθνούς ανάπτυξης και καινοτομίας με υπάρχοντα ή νέα αντικείμενα από τις σχολές του ιδρύματος. Ένας από τους σημαντικότερους στόχους της περιόδου είναι αυτός της αειφόρου ανάπτυξης. Έχει ξεκινήσει ήδη η υλοποίηση ενός Στρατηγικού Σχεδίου Βιώσιμης Ανάπτυξης, προωθώντας την ιδέα το Πολυτεχνείο να γίνει ένα “ανοιχτό εργαστήριο” έρευνας και τεχνολογίας σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης που θα συμβάλει στην υγεία και ευζωία τόσο της πανεπιστημιακής κοινότητας όσο και της ευρύτερης κοινωνίας. Ενδεικτικά αναφέρονται δράσεις περιβαλλοντικής διαχείρισης, όπως εξοικονόμηση ενέργειας και νερού, αντικατάσταση όλων των συμβατικών υπηρεσιακών οχημάτων με ηλεκτρικά, ανάπτυξη δικτύου ηλεκτρικών ποδηλάτων, λειτουργία φωτοβολταϊκού πάρκου, εγκατάσταση έξυπνων συστημάτων ενεργειακής παρακολούθησης».
Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο
Είναι το νεότερο πανεπιστήμιο της Κρήτης. Το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ) ιδρύθηκε με το νόμο 4610/2019 ως «οιονεί καθολικός διάδοχος» του ΤΕΙ Κρήτης. Στο ΕΛΜΕΠΑ λειτουργούν σήμερα πέντε σχολές και έντεκα τμήματα με περισσότερους από 20.000 προπτυχιακούς φοιτητές, ενώ στα νέα μεταπτυχιακά προγράμματα του ΕΛΜΕΠΑ φοιτούν πάνω από 800 φοιτητές. Έχει 160 μέλη ΔΕΠ.
Καλύπτει γνωστικά αντικείμενα όπως, για παράδειγμα, η γεωπονία, οι επιστήμες υγείας και πρόνοιας, οι επιστήμες μηχανικής που αφορούν τον πυρήνα των τεχνολογιών της 4ης βιομηχανικής επανάστασης (π.χ., διαδίκτυο των πραγμάτων, νανοτεχνολογία και νανοϋλικά, ρομποτική, τεχνητή νοημοσύνη, εμβιομηχανική, 3Δ κατασκευαστικές τεχνολογίες, κ.ά.), οι επιστήμες διοίκησης και οικονομίας και η μουσική τεχνολογία και ακουστική, τα οποία έχουν σημαντική επαγγελματική ζήτηση σε Ελλάδα και διεθνώς. Όπως ανέφερε μιλώντας στην Οικονομική Επιθεώρηση ο πρύτανης του ιδρύματος Νικόλαος Κατσαράκης, το ΕΛΜΕΠΑ στοχεύει για την επόμενη τετραετία στη λειτουργία του νέου Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου «ATHENA», μιας σύμπραξης επτά ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, η οποία επιλέχθηκε να χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ύστερα από διαδικασία κρίσης. Πρωταρχικός επίσης στόχος είναι η ανάπτυξη του Πανεπιστημιακού Ερευνητικού Κέντρου του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ΠΕΚ-ΕΛΜΕΠΑ) και η ανάδειξή του σε πόλο ποιοτικής έρευνας στην Ελλάδα και διεθνώς. Όπως τόνισε ο Ν. Κατσαράκης, «προσδοκούμε το ΠΕΚ-ΕΛΜΕΠΑ να γίνει ο ερευνητικός του βραχίονας, με στόχο την ανάπτυξη τεχνολογίας αιχμής, την καινοτομία και τη διασύνδεση με την κοινωνία και τις παραγωγικές δυνάμεις. Η προστιθέμενη αξία του ΠΕΚ-ΕΛΜΕΠΑ συνίσταται στην ενίσχυση της συνεργασίας διαφορετικών ερευνητικών ομάδων, στη μεγιστοποίηση της κοινής χρήσης εξοπλισμού και στη βέλτιστη συνένωση και στοίχιση δυνάμεων εντός του πανεπιστημίου, ώστε να λειτουργούν ενισχυτικά και αθροιστικά κάτω από ένα κοινό όραμα: ποιοτική έρευνα συνδεδεμένη άμεσα με την εκπαίδευση, διάχυση της παραγόμενης γνώσης και των ερευνητικών αποτελεσμάτων στην κοινωνία, καινοτομία και μεταφορά τεχνολογίας στις ΜΜΕ και τον παραγωγικό ιστό του τόπου».
Οικονομική Επιθεώρηση, Απρίλιος 2021, τ. 1005
ΕΛΛAΔΑ 1821-2021 του Απόστολου Λακασά – lakasas@otenet.gr